Mike Falangan to reżyser większości widzom nie kojarzący się zupełnie z niczym – a jeśli już – to pewnie jest to popularny swego czasu horror „Oculus”. Tam Amerykanin mimo wad i niedociągnięć filmu, sprawnie zobrazował projekcję ludzkich lęków i w umiejętny sposób odsłaniał przed widzem kolejne fabularne tajemnice. W przypadku Zanim się obudzę, o żadnym „mimo wad” nie może być mowy. I to bynajmniej nie dlatego że żadnych nie posiada, przeciwnie. Po prostu ciężko powiedzieć o nim cokolwiek pozytywnego. Ale cóż, spróbować zawsze można.
Zanim się obudzę opowiada o losach Cody’ego i jego rodziców zastępczych – Jessie i Marka. Chłopiec lekko nie ma. Już jako maluch stracił matkę – i co gorsza – biedak nawet jej nie pamięta. Później sierocie przyszło przenosić się od rodziny do rodziny, z czego w każdej z nich, jego pobyt kończył się porzuceniem malca w niewyjaśnionych i często oburzających okolicznościach. O dziwo jak na wiek dziecka i już spory bagaż doświadczeń, Cody jest nadzwyczaj dojrzały, mądry i grzeczny. Niepokojąca jest jedynie jego niechęć do snu. Wszystko wyjaśni się jednak z chwilą, gdy malec trafi pod opiekę młodego małżeństwa. Młoda para wciąż przeżywa żałobę po śmieci własnego dziecka i właśnie poprzez adopcje Cody’ego, próbuje poradzić sobie z bolesną stratą.
Niedługo po przygarnięciu rezolutnego młokosa, małżeństwo odkrywa jego zadziwiający sekret. Sny chłopca materializują się, a że jest on miłośnikiem motyli, amatorskiemu entomologowi śnią się zwykle piękne skrzydlate owady. Największy szok przychodzi jednak w chwili, gdy pewnej nocy ich oczom ukazuje się zmarły synek. Zrozpaczona matka szybko znajduje w tym sposób na wykorzystanie chłopca i przy pomocy jego umiejętności, co noc „narkotyzuje” się senną projekcją własnego dziecka. Otumaniona emocjami nie wpada jednak na to, że niczym nie ograniczona dziecięca wyobraźnia rządzi się swoimi prawami, a w cieniu nawet najwspanialszych snów, mogą ukrywać się również potwory. Tak jest i w tym przypadku, gdy sny chłopca nawiedza Człowiek Czyrak, którego nazwa nawiasem mówiąc, idealnie wpisuje się w poziom całego filmu.
Zdaję sobie sprawę, że dużo osób poszło na Zanim się obudzę ze względu na małego i utalentowanego Jacoba Tremblay’a. Nie dziwi mnie też fakt, że film który powstał tak naprawdę przed oscarowym „Pokojem„, czekał na wsparcie finansowe i ostateczną dystrybucje aż do teraz, właśnie po sukcesie filmu młodego aktora. Sam wyżej wymieniony – patrząc z perspektywy czasu i z świadomością, że Zanim się obudzę nakręcił przed filmem Lenny’ego Abrahamsona – zaliczył spory progres, odwrócony w czasie co prawda, ale zawsze. W filmie Falangana jego postać została mocno przesłodzona, a jego kwestie ograniczały się głównie do słodkiego „I’m sorry”.
Paradoksalnie to jednak on był aktorsko najmocniejszym punktem filmu. Lekkie przesłodzenie i zmarnowany potencjał, to nic w porównaniu z tym co na ekranie wyczyniali Thomas Jane i Kate Bosworth (z szczególnym naciskiem na tą drugą). Mocno przeszarżowana gra, sztuczne emocje i zmanierowana mimika… w wielu epitetach mógłbym określić jak zła była Bosworth w tym filmie, ale szkoda na to czasu. Wiele innych wad czeka w kolejce na swój akapit.
Jedną z nich jest niekonsekwencja reżysera, który z uporem maniak upiera się, że Zanim się obudzę miało być baśnią bądź dramatem fantasty z elementami horroru. No cóż, wyszło na opak. Film bardziej stara się być horrorem (gdzie słowo „stara” nie jest przypadkowe) z lekką domieszką baśni, baśni która swoją drogą poziomem zrównała się z elementami horroru. Ostatecznie wychodzi z tego stylistyczny miszmasz, a czarę goryczy przelewa dewiacyjne wręcz zamiłowaniem reżysera do psychoanalitycznych rozważań.
W „Oculus” psychoanalityczna terapia reżysera skupiła się na lustrze i lękach które odbijało. Na bolesnych wspomnieniach które mieszało z rzeczywistością, czyniąc tym samym obraz ciekawym i stylowo i fabularnie. W Zanim się obudzę oculusowym lustrem jest Cody. To projekcje jego wyobraźni obserwujemy przez dużą część filmu. Jest on swego rodzaju wiwisekcja dziecięcego umysłu i głęboko skrywanych wspomnień, wspomnień do których sam zainteresowany dostępu nie ma posiada.
Wszystko brzmi pięknie i naukowo nieprawdaż? Psychoterapeutyczne podejściem, manifestacja dziecięcej wyobraźni, rozważania nad rodzicielską odpowiedzialnością… tak, tak, super. Szkoda tylko że w praktyce zostaje to spłycone do ciągle powtarzających się motylkowych snów (ile można śnić o motylach?!) i zostaje podporządkowane systematycznie pojawiającemu się potworowi. Może gdyby reżyser faktycznie podążył w bardziej baśniowym kierunku, to i On i jego film by się obronili. Jednak w momencie w którym Człowiek Czyrak wzbudza raczej nasze współczucie i rozczulenie, a nie strach… możemy mówić o pewnym nieporozumieniu, nieprawdaż? Mike Falangan mógł podążyć wieloma innymi drogami, ostatecznie wybrał tą na skróty. I cóż, to właśnie sprawiło że tak jak w Zanim się obudzę młody bohater walczył ze snem w filmowej rzeczywistości, tak i ja walczyłem żeby nie usnąć na kinowej sali.
Recenzja została opublikowana również na portalu ZażyjKultury.pl
Za seans serdecznie dziękuję:
